Eg har lagt merke til at mange brukar uttrykka åpen kjeldekode og fri programvare om kvarandre, og sjølv om dette ofte refererer til den same programvara er det viktige forskjellar mellom kva uttrykk man brukar. Eg skal her prøve å få fram forskjellen på dei to tankesetta.

Åpen kjeldekode Åpen kjeldekode betyr at kjeldekoden til eit program er tilgjengeleg, og under ein spesifikk lisens. Ordet er definert i OSI sin the open source definition. Når man snakkar om åpen kjeldekode snakkar man oftast om den praktiske biten, og gjerne den praktiske biten for selskap og ikkje nødvendigvis enkeltpersonar eller samfunnet. Man har kjeldekoden tilgjengeleg, og det er praktisk fordi man kan fikse ting sjølv og redistribuere endringane, og dette er gratis. Det er altså ikkje snakk om fridom, men heller praktiske måtar å utvikle og distribuere programvare på. Man kan kanskje gå så langt å sei at det er det kapitalistiske uttrykket av dei to, ettersom det baserer seg på kva som er praktisk meir enn moral og fridom. Uttrykket blei i utgangspunktet laga fordi fri programvare visstnok skal ha skremt bort kommersielle aktørar, og man ville heller fokusere på dei praktiske fordelene man fikk med fri programvare (kjelde).

Fri programvare Fri programvare ser man augneblikkeleg at handlar om fridom (sjølv om mange selskap prøver å vri om det norske ordet «fri» til å bety «gratis» (t.d. «250kr fri ringetid på kjøpet!»), så har dei enno ikkje heilt klart det. Fri programvare har for det meste dei same krava som åpen kjeldekode. Men i staden for å fokusere på business og praktiske fordelar så fokuserer man på samfunnsnytte og det å kunne dele og hjelpe andre.

Fri programvare, som definert av the free software foundation og Richard M. Stallman (som originalt starta fri-programvarebeveginga) er programvare som gir brukaren følgjande fire fridomar:

1. fridomen til å køyre programmet, uansett føremål
2. fridomen til å studere korleis programmet verkar, og tilpasse det til eigne behov
3. fridomen til å redistribuere kopiar av programmet
4. fridomen til å vidareutvikle programmet, og gje det ut med forbetringar, slik at alle får del i forbetringane

Man snakkar altså om fridom og etikk. Det er etisk rett å dele goder med andre, dette gjeld òg for programvare. Det gjer ein samfunnsnytte ved at alle har same rettar og kan bruke den same programvara uansett kva føremålet er, og man kan forbetre programvaren og så dele endringane med andre. Med fri programvare har alle dei same forutsetningane og rettane. Man fokuserar på solidaritet og samarbeid, det heiter fri programvare fordi brukaren er fri. Dette kjem jo i skarp kontrast til åpen kjeldekode, kvar man ikkje fokuserer på brukarens fridomar, eller sammfunsnytte i det heile.

Konklusjon Eg håpar at dette gjer det litt klarare. For meg er det jo soleklart at det uttrykket som burde bli brukt av sosialistiske politikarar er fri programvare, ettersom dette er heilt på linje med den sosialistiske tankegangen om solidaritet og samarbeid mellom menneskjer.

Meir lesing: Why open source misses the point (GNU-prosjektet) What is free software (FSF) The free software definition (FSF) The open source definition (OSI) History of the OSI, spesielt under seksjonen The ‘open source’ label

I Noreg i dag er det sånn at det meste man treng på grunnskulen blir betalt av skulen. Bøker, ark og blyantar. Men når det kjem til IT er det eit stort gap. Elevane på mange skular får opplæring i ufrie program som t.d. Microsoft Office og Windows. Sjølv om mange skular brukar OpenOffice.org no, og ein del brukar GNU/Linux er det faktisk ikkje norma, men heller unntaket.

Men, kvifor skal skulane bruke fri programvare, over t.d. Microsoft sine program? Fridom, sjølvsagt. Dei store firmaa vil lære barn opp i at å dele er umoralsk og at det er det same som å stele. Dette er jo så feil som det går an å bli. Noko av grunnen til at det norske samfunnet fungerer såpass bra som den gjer er jo nettopp at man deler på godene. Dette burde òg gjelde IT. Eg ser for meg ein skule der man får utdelt den programvaren man brukar på skulen på ein CD (t.d. i form av ein SkuleLinux, Edubuntu, o.l.) som man kan ta med heim og installere, for så å ha tilgang til all den same programvaren man har på skulen. Denne programvaren kan man så gje vidare til kven man vil, sånn at alle får lik muligheit til å bruke kvalitetsprogramvare heime, uansett om man har råd til å betale store summer til store multinasjonale selskap eller ikkje.

Skulen er med på å forme haldningar og lære god skikk. Den er ikkje til for å vere ein propagandamaskin for kommersielle interesser, man skal sleppe det veldige kjøpepresset som man finn elles i samfunnet i dag. IT er ikkje noko unntak, og fri programvare gir ein heilt spesiell moglegheit til å handfast vise kva som kan kome ut av at folk gjer produkt tilgjengeleg til allmenn nytte, i staden for å tenkje på korleis man kan få mest mogleg penger. Man får utlevert eit ferdig produkt, som man fritt kan både endre og dele med andre.

I tillegg til dette oppfordrar fri programvare òg brukaren til å vere nysgjerrig. Dersom man er interessert i korleis program fungerar så kan man gå så dypt inn i det som man vil. Mange system i dag brukar framleis ein del såkalla «shell-skript», som er eit passeleg enkelt programmerings- (eller skript-) språk, og det finst òg programvare spesielt retta mot barn som lerar enkel programmering. Det er sjølvsagt ikkje noko alle er interessert i, men for dei som har lyst kan dei leike med alle delar av datamaskina så mykje man vil og orkar, for så å kunne dele kva enn man får til med kven man enn ynskjer - utan å bryte nokon som helst lisensavtale.

Barn er intelligente og nysgjerrig skapningar, og dei fortener meir enn å bli lært opp til å vere zombiar som ikkje tør tenkje sjølv, og godtek alt kommersielle interesser seier. Dei er alle individ som fortener å vite at det er greitt å ikkje godta alt som blir dytta mot ein. Dei må få ein motpart til det kjøpepresset man blir utsett for frå alle hald no, og få vite at å dele med andre er bra og medmenneskeleg og så langt borte ifrå den umoralske handlinga mange prøver å sei at det er.

(re: Privatpoliti)

I dag blei det kjend at dommen frå Stavanger Tingrett om advokatfirmaet Simonsen får utlever personopplysningar om den dei påstår la ut Max Manus for nedlasting via t.d. The Pirate Bay. Dette er mild sagt utruleg skremmande. Ikkje berre er det mogleg at private aktørar no skal få lov til å leke politi, men me skal ikkje ein gong få vite det. Kva galskap som har fått Stavanger Tingrett til å gjere dette anar eg ikkje, men det virkar veldig udemokratisk å ikkje ein gong gje informasjon om me har rettssikkerhet på internett lenger.

Her er det på tide at politikarar blir involvert, og at me får klargjort kven som er politi i Noreg, og enda viktigare, kven som ikkje er det.

Eg tilbrakte dagen med partikameratar i Bergen SV. Her vart det mange gode talar og appellar, av blant anna nestleiar i SV Audun Lysbakken, LO-leiar Roar Flåten og SP-leiar Liv Signe Navarsete. Den samla konklusjonen er klar, me treng eit nytt raudt-grønt fleirtal til hausten - og det kan me klare!

Post- og teletilsynet opna for ei lita tid tilbake opp for at private aktørar skal kunne få utlevert personopplysningar om fildelarar, noko som i praksis gjer det mogleg for private aktørar å ta loven i eigne hender. Dette skremmer meg.

Noko av det som er bra med eit rettssamfunn som Noreg er at me har ein, upartisk, instans som etterforskar og som så gjer saken vidare til påtalemyndigheitene (ein anna upartisk instans) dersom dei finn grunnlag for det. Når man plutseleg gjer det mogleg for ein privat aktør å overvake nettbruken til Norske statsborgarar, for så å få utlevert namna til dei som dei påstår har gjort delt filer ulovleg så hoppar man over begge dei instansane. Om eit offer for vald skulle etterforske sin eigen sak, sette angriparane på tiltalebenken og så dømme dei, ville man ha reagert. Så kvifor er det då greit at t.d. filmindustrien, som er dei som påstår at dei er offera for ulovleg fildeling etterforskar sjølv? Det er problematisk på fleire nivå. Den mest åpenbare er jo at ein privat aktør får utlevert personopplysningar frå ein internettlevrandør for å sjølv kunne etterforske eller anklage ein person for fildeling. Viss nokon angripar meg på gata så leiger eg ikkje inn ein advokat som finn ut kven som angrep meg og så går til vedkommande med anklagen. Eg anmeld saka til politiet, som så vil etteforske og kanskje gje saka videre til påtalemyndigheitene. Den andre er jo at dei ikkje må bevise noko som helst, dei sender anklagen direkte til fildelaren (t.d. i form av ein rekning på det beløpet dei påstår dei har tapt grunna din fildeling), og sjølv om man i eit sånt tilfelle ikkje er pålagt å betale noko som helst kan eg tenkje meg at mange vil gjere det. Og når man så har gjort det så har man gått ein runde i rettsapparatet, berre ikkje det upartiske og offisielle rettsapparatet.

Ein privat aktør har overvaka kva du gjer, den har så fått utlevert personopplysningar om deg, vidare har dei sendt deg ein anklage om at du har gjort noko ulovleg og gitt deg ein bot for det (dømd deg), og til slutt har du sagt det skuldig og fått straff (i form av ein “bot”). Den einaste gongen det var i kontakt me det faktiske rettsvesenet var for å få utlevert personopplysningar om deg for eit påstått lovbrott, noko som før var politiets jobb. Det skremmer meg.

Og kvifor skal desse private aktørane få spesialbehandling? Eg ser absolutt inga grunn til det. Det er politiets oppgåve å etterforske lovbrott, ikkje private aktørar. Men politiet har kanskje ikkje ressursar til å prioritere desse sakene, er det ikkje då greitt om private tek seg av det? Nei. Om politiet prioriterer t.d. ein valdtektssak før ein 15 åring som deler ein film synst eg det er heilt greitt. Menneskjer er faktisk mykje viktigare enn pengar og profitt. Eg håpar no at datatilsynet sett ein stoppar for galskapen ved å trekke tilbake konsesjonen som advokatfirmaet Simonsen har fått til å overvake Norske nettbrukarar. Om du har ein mistanke om lovbrudd, ta kontakt med politiet, og ikkje Simonsen.

I det siste har det vore mykje storm rundt tildelinga av fritt ords pris for 2009. Eg skal ikkje gå inn på den direkte kritikken av Nina Karin Monsen, ettersom det allereie har blitt gjort uttallige gonger (og med god grunn, å gje ein pris for å t.d. samanlikne homofili med psykisk utviklingshemning er direkte motbydeleg). Det eg no reagerer på er at fritt ord setter ein stoppar for ein planlagt protest (eller kjærleiksmarkering, som LLH kallar den) kvar blant anna Kim Friele skulle halde ein tale.

At ein organisasjon som fritt ord, som har ein formålsparagraf som seier «Institusjonen Fritt Ords fremste formål er å verne om og styrke ytringsfriheten og dens vilkår i Norge, særlig ved å stimulere den levende debatt og den uredde bruk av det frie ord.» (kjelde) skal blokkere ein protest, ein uredd bruk av det frie ord om du vil, mot ein pris som dei delar ut er direkte merkeleg. Ein skulle ha trudd at Fritt Ord i denne samanhengen ville ha hoppet på ein moglegheit til å stimulere til ein særdeles levende debatt ute i det offentlege rom, i stadet for å blokkere forsøket. Det setter jo eit visst spørjeteikn ved organisasjonens villighet til å godta frie ytringar, ikkje berre når det passar dei, men òg når grupperingar ynskjer å ytre seg på eit tidspunkt kvar det kanskje kan sette fokus på deira eigne kontroversielle handlingar.

Kim Friele mottok forøvrig fritt ords pris i 1978 «for hennes innsats for å skape forståelse for de homofiles situasjon». I år gir dei same prisen til nokon som gjer noko som liknar på det motsatte, og i same pust blokkerar ein tidlegare vinnar til å protestere.

Mitt namn er Eskild Hustvedt, og dette er min Norske blogg.

Eg har allereie ein Engelsk blogg som tar for seg meir tekniske tema. Denne vil ta opp meir politiske tema (og vil vere på Norsk).

Ein kort oppsummering av mine hovudstandpunkt er at eg er medlem av SV, nei til EU og human-etisk forbund, i tillegg til å vere ein aktiv forkjempar av fri programvare (både som aktivist og utviklar).